Iako je grejna sezona na izmaku, pravo je vreme da se razmišlja o sledećoj. Do sada smo utvrdili da nije svejedno kako i čime se grejemo, jer se to može u manjoj ili većoj meri odraziti na kvalitet vazduha koji udišemo, pa ovoga puta govorimo o najekolokiškijim načinima grejanja, a to su daljinsko grejanje i grejanje na gas.
Za grejanje se koriste različite vrste gasova i najčešće su to prirodni gas, propan i butan. Svaki od ovih gasova ima svoje karakteristike i primene u grejanju, a izbor zavisi od različitih faktora, kao što su dostupnost, efikasnost i praktičnost za određenu upotrebu.
Šta je prirodni gas?
Prirodni gas je mešavina nekoliko ugljovodonika, čija glavna komponenta je metan, a obično sadrži i etan, propan, butan, te veoma male količine ugljovodonika sa većim brojem atoma ugljenika, kao i jedan do dva odsto nezapaljivih gasova, azota i ugljen-dioksida.
Njegova gustina je manja od gustine vazduha, pa se prirodni gas koji dospe u vazduh akumulira u gornjem delu prostorije, zbog čega bi detektore prisustva prirodnog gasa trebalo postaviti na plafon.
Prednosti grejanja na prirodni gas
Prednosti grejanja na prirodni gas se ogledaju u tome što je to čist, efikasan i široko dostupan resurs koji se koristi za grejanje u domaćinstvima, industriji i komercijalnim objektima.
Kada se kaže da je čist, pre svega se misli na komfor koji omogućava u odnosu na loženje. Sagorevanje prirodnog gasa je efikasno jer proizvodi veoma visok stepen toplote u poređenju sa drugim gorivima, a savremeni uređaji na prirodni gas dostižu efikasnost i preko 90 odsto. To su lako automatizovani sistemi grejanja koji osiguravaju kompletno snabdevanje toplotom domaćinstva (grejanje, kuvanje, proizvodnja tople vode). Prirodni gas je široko dostupan i ima razvijenu infrastrukturu za distribuciju, što olakšava njegovu upotrebu za grejanje u urbanim i ruralnim područjima.
U ekološkom smislu, prirodni gas sagoreva sa manje emisija ugljen-dioksida i zagađujućih materija kao što su sumpor-dioksid, azotni oksidi i čestice u poređenju sa drugim fosilnim gorivima, poput uglja ili nafte, a grejanje na prirodni gas može da bude i korak ka prelasku na obnovljive izvore energije, jer se infrastruktura za distribuciju prirodnog gasa može koristiti za distribuciju biometana ili vodonika dobijenog iz obnovljivih izvora energije.
Mane grejanja na prirodni gas
Ipak, grejanje na prirodni gas ima i svoje mane, a jedna od njih se ogleda u tome da prirodni gas, koji se uglavnom sastoji od metana, ima veći potencijal za stvaranje efekta staklene bašte od ugljen-dioksida. Neke od emisija metana mogu da se jave tokom proizvodnje, transporta i distribucije prirodnog gasa.
Ne treba zanemariti ni rizik od eksplozija ili požara, a korišćenje prirodnog gasa za grejanje održava zavisnost od fosilnih goriva, što može da oteža tranziciju ka potpuno obnovljivim izvorima energije.
Takođe, cena uvezenog prirodnog gasa je direktno određena berzanskom cenom naftnih proizvoda, a tu je i zavisnost od dobavljača, pružalaca usluga i rasprostranjenosti mreže.
Šta je PB gas?
Propan i butan su lako prenosivi gasovi koji se koriste kao alternativa prirodnom gasu u područjima gde on nije dostupan. Propan se često skladišti u tečnom stanju pod pritiskom i može da se koristi za grejanje, kuvanje i druge svrhe, dok se butan obično koristi za mobilne grejne uređaje, kao što su gasni gorionici za kampovanje ili male boce butana za grejanje manjih prostora.
Propan i butan su osnovni sastavni delovi tečnog gasa poznatog kao PB gas („propan-butan“ gas). Uz njih, PB gas sadrži do dva odsto ugljovodonika sa većim brojem atoma ugljenika i veoma male količine azota, kiseonika i vodonika.
Gustina PB gasa koji isparava iz tečnog stanja je veća od gustine vazduha, zbog čega se, kada uđe u vazduh, akumulira u dnu prostorije i može da stvori eksplozivnu mešavinu u prostorijama ispod nivoa tla.
Ovaj gas je najčešći izbor za domaćinstva ili objekte koji nemaju pristup prirodnom gasu ili drugim izvorima energije. PB gas se obično isporučuje u metalnim cilindrima ili bocama pod pritiskom i koristi se u tečnom stanju. Lako se može transportovati i koristiti u različitim okruženjima, uključujući ruralna područja, kampovanje i mobilne uređaje.
Prednosti grejanja na PB gas
Kada su u pitanju prednosti, slično kao i prirodni gas, PB gas nije potpuno bez emisija ugljen-dioksida, ali sagorevanje propana i butana proizvodi manje emisija ugljen-dioksida i zagađujućih materija u odnosnu na neka druga fosilna goriva, što može da doprinese poboljšanju kvaliteta vazduha.
PB gas ima visoku energetsku gustinu i efikasan je izvor toplote, čime se smanjuju potrošnja goriva i uticaj na životnu sredinu.
Mane grejanja na PB gas
Osim emisije ugljen-dioksida prilikom sagorevanja, mane grejanja na PB gas su i to što curenje ovog gasa može da doprinese stvaranju efekta staklene bašte, ali i da poveća rizik od eksplozija ili požara, te je važno redovno održavanje i provera sistema kako bi se smanjio rizik.
Skladištenje PB gasa zahteva i odgovarajuće rezervoare i opremu, a održavanje ovih sistema može da bude skupo i zahtevno, posebno u slučaju potrebe za zamenom starih ili oštećenih delova. Takođe, cena PB gasa varira u skladu sa promenama na tržištu nafte i gasa, pa nekada može da bude skuplji od drugih izvora energije za grejanje, kao što su prirodni gas ili struja.
Kakva je pokrivenost Subotice gasovodnom mrežom?
Prema podacima JKP „Suboticagas“, do sada je izgrađeno blizu 700 kilometara gasovodne mreže. Trenutno je distributivnom gasnom mrežom preduzeća pokrivena teritorija grada Subotice sa prigradskim naseljima Kelebija, Palić i, od ove godine, deo Šupljaka.
U ovoj godini preduzeće planira da proširi gasovodnu mrežu za još 18 kilometara i to u mesnim zajednicama Kelebija, Palić, Novo Selo, Makova sedmica, Peščara, Dudova šuma, Aleksandrovo, Zorka i Željezničko naselje.
JKP „Suboticagas“ trenutno ima 11.665 potrošača, od kojih 10.425 domaćinstava i 1.240 poslovnih korisnika.
Kako gasifikovati domaćinstvo i koje finansijske olakšice su dostupne građanima?
Od 2022. godine JKP „Suboticagas“ pruža mogućnost građanima da priključak na gas plate na 12 mesečnih rata. Prva rata iznosi 27.150 dinara (pripadajući PDV i tehnički pregled), a ostalih 11 rata plaćaju mesečno po 6.985 dinara. Priključak se izvodi, po odluci Nadzornog odbora preduzeća, nakon što građani uplate treću ratu.
Što se tiče procedure, građani koji žele da se priključe na gas treba da popune obrazac Zahtev za priključak, koji mogu da dobiju na šalteru JKP „Suboticagas“ ili da ga preuzmu sa zvaničnog sajta preduzeća. Popunjeni obrazac sa priloženom dokumentacijom treba da podnesu na šalteru, gde se i izjašnjavaju da žele da plate priključak na rate. Potrebno je da prilože kopiju lične karte, list nepokretnosti i kopiju katastarskog plana, a kao sredstvo obezbeđenja plaćanja, građani su u obavezi da dostave i Administrativnu zabranu.
U cenu priključka (trenutna cena iznosi 100.570,80 dinara), a na koju saglasnost daje Agencija za energetiku, uključeni su svi troškovi zaključno sa žutom kutijom. Posebno se plaća tehnički pregled u iznosu od 3.396 dinara, a ukoliko se objekat koji se priključuje na gas nalazi na većoj udaljenosti od 20 metara od uličnog gasovoda na koji se budući potrošač priključuje, plaćaju se dodatni metri po važećem cenovniku preduzeća.
Svi ostali troškovi gasifikacije domaćinstva su van nadležnosti JKP „Suboticagas“, kao što su projekat unutrašnje instalacije, sama instalacija, kotao i drugo. Nadležnost preduzeća se završava sa žutom kutijom.
Koje subvencije nudi lokalna samouprava?
Grad Subotica subvencije za gasifikaciju domaćinstava građana sa svoje teritorije pokriva kroz Javni poziv za sufinansiranje mera energetske sanacije stambenih objekata.
Mere koje se ovim Javnim pozivom sufinansiraju su zamena postojećeg grejača prostora na čvrsto gorivo, tečno gorivo ili električnu energiju (kotao ili peć) efikasnijim kotlom na gas. To znači da građani u okviru ove mere mogu da zamene postojeći grejač i da nabave i instaliraju efikasniji kotao na prirodni gas u svom domaćinstvu. Minimalni stepen korisnosti kotla na prirodni gas mora da bude 90 odsto, dok kotao mora da bude opremljen propisima predviđenim funkcijama sigurnosti i funkcijom automatske regulacije, kao što je regulacija temperature u razvodnom vodu i slično. Maksimalni iznos bespovratnih sredstava za porodične kuće je 90.000 dinara u okviru pojedinačne mere, 108.000 dinara u okviru standardnog paketa i 117.000 dinara u okviru naprednog paketa, dok je maksimalni iznos bespovratnih sredstava za stanove 90.000 dinara. Ovom merom nije predviđeno finansiranje ugradnje gasne instalacije.
Sledeća mera koja se sufinansira je zamena postojećeg grejača prostora na čvrsto gorivo, tečno gorivo ili električnu energiju (kotao ili peć) efikasnijim kotlom na biomasu. To znači da građani u okviru ove mere mogu da zamene postojeći grejač i da nabave i instaliraju efikasniji kotao na biomasu (drvni pelet, briket, sečka). Minimalni stepen korisnosti kotla na biomasu mora da iznosi 85 odsto, a kotao treba da bude opremljen propisima predviđenim funkcijama sigurnosti i funkcijom automatske regulacije, kao što je regulacija temperature u razvodnom vodu i slično. Maksimalni iznos bespovratnih sredstava za porodične kuće je 120.000 dinara u okviru pojedinačne mere, 144.000 dinara u okviru standardnog paketa i 156.000 dinara u okviru naprednog paketa.
Ovim Javnim pozivom sufinansira se i ugradnja toplotnih pumpi. U okviru ove mere, građani mogu da ugrade toplotnu pumpu vazduh-vazduh, vazduh-voda, voda-voda ili zemlja-voda (sa horizontalnim kolektorima ili sa geosondama). Pri primeni ove mere nije obavezna zamena postojećeg kotla ili peći, a toplotna pumpa koja se ugrađuje treba da ima minimalni SCOP (sezonski koeficijent grejanja) prema izvoru toplotne energije, koja za vazduh iznosi više od 3,4, za zemlju više od 4,0, a za vodu više od 4,5. Maksimalni iznos bespovratnih sredstava za porodične kuće za ugradnju toplotne pumpe vazduh-vazduh je 190.000 dinara u okviru pojedinačne mere, 228.000 dinara u okviru standardnog paketa i 247.000 dinara u okviru naprednog paketa. Za ugradnju toplotne pumpe vazduh-voda, maksimalni iznos bespovratnih sredstava za porodične kuće je 350.000 dinara u okviru pojedinačne mere, 420.000 dinara u okviru standardnog paketa i 455.000 dinara u okviru naprednog paketa. Za ugradnju toplotne pumpe voda-voda ili zemlja-voda, maksimalni iznos bespovratnih sredstava za porodične kuće je 400.000 dinara u okviru pojedinačne mere, 480.000 dinara u okviru standardnog paketa i 520.000 dinara u okviru naprednog paketa. Maksimalni iznos bespovratnih sredstava za stanove za ugradnju toplotne pumpe vazduh-vazduh je 190.000 dinara, dok za ugradnju toplotne pumpe vazduh-voda iznosi 350.000 dinara.
Građani ovim Javnim pozivom mogu da računaju i na sufinansiranje zamene postojeće ili ugradnju nove cevne mreže, grejnih tela i pratećeg pribora. Ova mera se sastoji od zamene/ugradnje:
- Elektronski regulisanih cirkulacionih pumpi.
- Izolacije cevne mreže.
- Grejnih tela kao što su radijatori, „fan-coil“ aparati, cevi podnog grejanja i slično, uključujući termostatske ventile.
- Sistema regulacije i kontrolnih uređaja (balansnih ventila, razdelnika, regulatora protoka).
- Uređaja za merenje toplote, kao što su kalorimetri.
Ova mera može da se primeni samo zajedno sa nekom od pojedinačnih, prethodno navedenih mera ili paketa koji sadrži navedene mere. Mera se sufinansira sa udelom do 50 odsto bespovratnih sredstava, ako se primenjuje sa nekom od navedenih pojedinačnih mera ili odgovarajućim udelom u slučaju primene osnovnog, standardnog ili naprednog paketa. Maksimalni iznos bespovratnih sredstava za porodične kuće je 150.000 dinara u okviru pojedinačne mere, 180.000 dinara u okviru standardnog paketa i 195.000 dinara u okviru naprednog paketa, dok je maksimalni iznos bespovratnih sredstava za stanove 90.000 dinara.
Iznos bespovratnih sredstava za svaku pojedinačnu meru ili za meru uključenu u paket se izračunava na osnovu maksimalnog udela bespovratnih sredstava (pojedinačna mera 50 odsto, osnovni paket 55 odsto, standardni paket 60 odsto i napredni paket 65 odsto), ali ne može da bude veći od navedenih maksimalnih iznosa tih sredstava po merama i paketima energetske efikasnosti.
Šta se još sufinansira Javnim pozivom i kakva je procedura prijavljivanja?
Osim gasifikacije domaćinstava, ovim Javnim pozivom sufinansiraju se još i mere zamene spoljnih prozora i vrata, izolacija fasade, izolacija krova, ugradnja solarnih kolektora u instalaciju za centralnu pripremu potrošne tople vode, ugradnja solarnih panela i prateće instalacije za proizvodnju električne energije za sopstvene potrebe i izrada tehničke dokumentacije (arhitektonsko-građevinski projekat, projekat mašinstva, elaborat energetske efikasnosti, tehnički opis i popis radova, energetski pasoš).
Raspisivanje Javnog poziva objavljuje se na zvaničnoj internet stranici Grada Subotice i traje do utroška sredstava, a najduže do nekog određenog roka.
Pravo da učestvuje u Javnom pozivu ima svaki građanin koji stanuje u objektu, pri čemu je važno da je objekat legalno izgrađen, da je podnosilac prijave vlasnik objekta ili korisnik objekta sa prijavom boravka na adresi objekta i priloženom pisanom saglasnosti vlasnika objekta, kao i da u objektu stanuje tokom cele godine.
Popunjeni, potpisani i odštampani prijavni obrazac i dokumentaciju iz Javnog poziva građani dostavljaju u zatvorenoj koverti sa određenom naznakom na prijemnim šalterima u uslužnom centru Gradske uprave Subotica.
Komisija utvrđuje ispunjenost uslova za dodelu bespovratnih sredstava na osnovu pregleda podnete dokumentacije iz Javnog poziva i terenskog obilaska radi uvida u stanje objekta i proveru podataka iz prijave na Javni poziv. Komisija rešenjem utvrđuje ispunjenost uslova za dodelu sredstava i obaveštava podnosioca prijave.
Mere energetske sanacije se sprovode kroz saradnju sa privrednim subjektima koji se bave proizvodnjom, uslugama i radovima na energetskoj sanaciji stambenih objekata, a cilj sprovođenja ovih mera je unapređenje energetske efikasnosti u stambenom sektoru i povećano korišćenje obnovljivih izvora energije u domaćinstvima na teritoriji grada Subotice.
